Οδηγός Εταιρικής Περιβαλλοντικής Ευθύνης

Σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2001), εταιρική κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη ορίζεται ως η έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρίες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Η έννοια αυτή επεκτείνεται πέρα από την πλήρη τήρηση των νομικών υποχρεώσεων της εταιρίας, επενδύοντας περισσότερο στο ανθρώπινο δυναμικό, το περιβάλλον και τις σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η εταιρική ευθύνη ξεκινά ως κουλτούρα, συμπεριφορά και δράση από το εσωτερικό της εταιρίας και διευρύνεται προς τα έξω καλύπτοντας την κοινωνία στην οποία δραστηριοποιείται, αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη, αφού από αυτόν αντλεί και σε αυτόν αποβάλλει.

Η Εταιρική Περιβαλλοντική Ευθύνη (Ε.Π.Ε.) σε μια εταιρία επεκτείνεται:

• Στη συμπεριφορά, τα προϊόντα και τις αποφάσεις εντός της εταιρίας
• Στις μεθόδους παραγωγής
• Στο προσωπικό
• Στις μεθόδους εργασίας και τους όρους που η εταιρία θέτει στις συναλλαγές της με τρίτους
• Σε δράσεις που αφορούν την κοινωνία στην οποία δραστηριοποιείται (τοπική - ευρύτερη - παγκόσμια)

Η Ε.Π.Ε. έχει ως στόχο:

• Να συμβάλει στις προσπάθειες κατά των κλιματικών αλλαγών
• Να μειώσει τις εκπομπές αερίων ρύπων, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τη συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου
• Να μειώσει τη χρήση ενέργειας και να προωθήσει την ορθολογιστική χρήση της ενέργειας
• Να προωθήσει τις καθαρές (ανανεώσιμες) πηγές ενέργειας
• Να μειώσει την παραγωγή αποβλήτων και την απόρριψη τους στους σκυβαλότοπους
• Να μειώσει τη χρήση πρώτων υλών
• Να προωθήσει τη χρήση υλών που προκύπτουν από την ανακύκλωση
• Να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη.
• Να μειώσει τη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και των εδαφών
• Να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον
• Να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών

Όταν μιλούμε για Ε.Π.Ε. στην Κύπρο, πρέπει να έχουμε υπ' όψιν μας και τη νομοθεσία 189 του 2007 με τίτλο:

Ο περί της περιβαλλοντικής ευθύνης όσον αφορά την πρόληψη και αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς νόμος

Το σημαντικό μέρος αυτής της νομοθεσίας είναι η υποχρέωση οποιασδήποτε εταιρίας να πάρει προληπτικά μέτρα για προστασία του περιβάλλοντος και σε περίπτωση οποιασδήποτε περιβαλλοντικής ζημιάς να αναλάβει την αποκατάσταση της διαφορετικά οι ποινές είναι ιδιαίτερα αυστηρές, σε σημείο μάλιστα που συστήνει σε αυτές να έχουν ασφάλεια.

Η Ε.Π.Ε. όμως είναι ένας εθελοντικός τρόπος αντιμετώπισης των προβληματισμών της κοινωνίας (τώρα, πόσο εθελοντικός μπορεί να είναι όταν είναι νόμος και μάλιστα με αυστηρότατες ποινές, μην μας ρωτάτε... Κι εμείς την ίδια απορία έχουμε!)

Αναμένεται από τις εταιρίες να εφαρμόσουν την δική τους Ε.Π.Ε. ούτως ώστε:

• Να παρέχουν διαφάνεια και αρκετά στοιχεία για έλεγχο και να μην είναι οργανωμένα απλά και μόνο για τη δημοσιότητα.
• Να θέτουν μακροπρόθεσμους στόχους και να αναπροσαρμόζουν τις δράσεις τους μέχρι να τους πετύχουν.
• Να οργανώνουν τις δράσεις τους και να φροντίζουν για τη συνέχιση τους. Η συνεχής και συστηματική δράση επιφέρει καλύτερα αποτελέσματα και ενισχύει την αξιοπιστία και το κύρος μιας εταιρίας.
• Να παρακολουθούν και να κατανοούν τα προβλήματα και να μην αναλώνονται σε θέματα ασήμαντα ή με λάθος timing.
• Να διαχειρίζονται την Ε.Π.Ε. τους με την ίδια σοβαρότητα που διαχειρίζονται άλλα θέματα και όχι ως θέμα δευτερευούσης σημασίας.
• Η επιχειρηματική στρατηγική να συνάδει με ένα σύστημα αξιών οι οποίες πρεσβεύονται από την συγκεκριμένη εταιρία.
• Να έχουν πρόγραμμα συνεχούς βελτίωσης και προώθησης περιβαλλοντικών δράσεων.
• Να έχουν μετρήσιμα αποτελέσματα στις δράσεις τους.
• Και το πιο σημαντικό: να επενδύουν στην εμπιστοσύνη του κοινού!

Εφαρμογή προτύπων για την Εταιρική Ευθύνη:

Με σκοπό τη συστηματική προσέγγιση και ανάληψη δράσεων εταιρικής ευθύνης, τη συγκρισιμότητα των δράσεων αλλά και την αποτελεσματική εφαρμογή και παρακολούθηση τους έχουν αναπτυχθεί κατάλληλα πρότυπα τυποποίησης δράσεων. Τα πρότυπα αυτά ευκολύνουν την αναφορά και κοινοποίηση των δράσεων στα ενδιαφερόμενα μέρη. Παραδείγματα τέτοιων προτύπων που επικεντρώνονται στο κομμάτι της περιβαλλοντικής ευθύνης είναι τα ακόλουθα: ISO 26000, Global Reporting Intiative (CRI), Green Globe, United Nations Intergovernmental Working Group of Experts on International Standards of Accounting and Reporting (ISAR)

Δράσεις εντός της εταιρίας

Πλήρωση όλων των περιβαλλοντικών υποχρεώσεων της εταιρίας που απορρέουν από τη νομοθεσία, σωστές κτιριακές εγκαταστάσεις, αγορές προϊόντων με οικολογικές προδιαγραφές και ορθές συμπεριφορές όπως ανακύκλωση στο γραφείο και σωστή διαχείριση των αποβλήτων που δημιουργούνται λόγω των δραστηριοτήτων της εταιρίας...

• Πλήρωση όλων των περιβαλλοντικών υποχρεώσεων της εταιρίας, όπως απορρέουν από τη νομοθεσία (π.χ. ανακύκλωση)
• Κτιριακές πρόνοιες όπως:

1. Βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίου
2. Μόνωση εξωτερικού κελύφους κτιρίου
3. Επιλογή καταλλήλων συστημάτων φωτισμού και κλιματισμού
4. Χρήση συστημάτων φυσικού φωτισμού
5. Βελτίωση ποιότητας εσωτερικού αέρα
6. Επιλογή ειδών υγιεινής με μειωμένη χρήση νερού
7. Συλλογή και χρήση βρόχινου νερού
8. Εγκατάσταση συστημάτων γκρίζων νερών
9. Εγκατάσταση μοντέρνων συστημάτων θέρμανσης
10. Κατασκευή αιθρίων
11. Τοποθέτηση κινητών πλαισίων σκίασης
12. Χρήση φυτών με μειωμένες απαιτήσεις νερού
13. Χρήση εγχώριων ποικιλιών φυτών

• Μείωση κατανάλωσης ενέργειας:

1. Αγορά ηλεκτρικών συσκευών υψηλής ενεργειακής απόδοσης
2. Ενεργοποίηση συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας (power saving) στις ηλεκτρονικές συσκευές
3. Εγκατάσταση λογισμικού εξοικονόμησης ενέργειας στους υπολογιστές
4. Εγκατάσταση αισθητήρων για ενεργοποίηση φωτισμού

• Παροχή εναλλακτικών πηγών ενέργειας για τις ανάγκες της εταιρίας
• Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης κτιρίου για κεντρικό έλεγχο και ρύθμιση της λειτουργίας
• Συστήματα παρακολούθησης και καταγραφής του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εταιρίας (αέριοι ρύποι, ενέργεια, απόβλητα, νερό, πρώτες ύλες)
• Αγορά και προμήθεια προϊόντων με οικολογικές προδιαγραφές, όπως π.χ. μπογιές, καθαριστικά, ξυλεία από βιώσιμα δάση, υλικά από ανακύκλωση (π.χ. χαρτί).
• Επαναχρησιμοποίηση υλικών και προϊόντων (π.χ. συσκευασίας, χαρτιού, πρώτων υλών)

• Υπεύθυνη διαχείριση εξειδικευμένων αποβλήτων που δημιουργούνται λόγω των δραστηριοτήτων της εταιρίας (μηχανέλαια, ελαστικά αυτοκινήτων, οικοδομικά απόβλητα, επικίνδυνα ή τοξικά απόβλητα)
• Εγκατάσταση βιολογικών σταθμών επεξεργασίας υγρών αποβλήτων
• ΔΕυτερογενής χρήση αποβλήτων που προκύπτουν από τις δραστηριότητες της εταιρίας (π.χ. παραγωγή βιοντίζελ από λάδια).
• Σχεδιασμός βέλτιστων διαδρομών και χρήση κατάλληλου μεταφορικού στόλου για μείωση παραγωγής ρύπων
• Μείωση υλικών συσκευασίας και επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών
• Συμμετοχή στο εθελοντικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα Green Light και Green Building
• Απόκτηση περιβαλλοντικών σημάτων πιστοποίησης, π.χ. EMAS, ISO 14001
• Υιοθέτηση προγράμματος αντιστάθμισης εκπομπών CO2 (carbon offset)

Δράσεις που αφορούν το προσωπικό

Δραστηριότητες που στοχεύουν σε νέες, βελτιωμένες συνήθειες του προσωπικού και καλλιέργεια ενδο-εταιρικής κουλτούρας για ορθότερη περιβαλλοντική συμπεριφορά και πιο υγιεινή ζωή. Το προσωπικό της εταιρίας μπορεί να δράσει ως πυρήνας ενημέρωσης και δράσης για το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο.

• Παροχή εκπαιδευτικών σεμιναρίων και συνεχούς ενημέρωσης του προσωπικού για τις μελλοντικές δράσεις της εταιρίας και τρέχοντα περιβαλλοντικά ζητήματα.
• Αλλαγή περιβαλλοντικών συνηθειών στο σπίτι με ενημερωτικά προγράμματα όπως κομποστοποίηση, ανακύκλωση, "ηθικά προϊόντα", Fair Trade, υγιεινό περιβάλλον και ποιότητα του αέρα.
• Βοήθεια στην αγορά ποδηλάτων, δραστηριότητες με ποδηλασία, περπάτημα στη φύση.
• Ενημέρωση για ωραίες διαδρομές στην Κύπρο με αυτοκίνητο(!?), μονοπάτια μελέτης της φύσης, διαδρομές ποδηλασίας κλπ.

Συναλλαγές με τρίτους

Η αγοραστική δύναμη της κάθε εταιρίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία του περιβάλλοντος χωρίς απαραίτητα να σημαίνει και οποιοδήποτε κόστος, απλά και μόνο απαιτώντας από τους συνεργάτες να είναι νόμιμοι ή ακόμα και να έχουν ήδη μια σωστή περιβαλλοντική συμπεριφορά. Αυτό, για παράδειγμα, μπορεί να μεταφραστεί σε:

• Αγορά συσκευασμένων προϊόντων (π.χ. ηλ. υπολογιστές) μόνο από εταιρίες που εκπληρώνουν τις νομικές τους υποχρεώσεις (π.χ. συνδρομή στην Green Dot, την WEEE Electrocyclosis ή την ΑΦΗΣ Κύπρος)
• Συνεργασία με εταιρίες που επιδεικνύουν κατάλληλη περιβαλλοντική συμπεριφορά, όπως π.χ. δεν μπαζώνουν ποταμούς, χειρίζονται καταλλήλως τα απόβλητα τους κλπ.
• Σε γενικό βαθμό συνεργασίες με πρότυπα όπως των "Ηθικών Προϊόντων" και του "Δικαίου Εμπορίου (Fair Trade)"
• Προσφορά Χριστουγεννιάτικων δώρων που να έχουν σχέση με το περιβάλλον, όπως πληρωμή για δεντροφύτευση αντί καρτών, αποστολή δέντρων αντί άλλου δώρου ή χρηματοδότηση άλλων περιβαλλοντικών δράσεων (βλ. και δράσεις που αφορούν την κοινωνία).

Δράσεις που αφορούν την κοινωνία

Η εταιρία θα πρέπει να είναι σε επαφή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μέσα στην οποία λειτουργεί κι έτσι τα μέτρα θα πρέπει να ανταποκρίνονται σε αυτά τα προβλήματα και τις ανησυχίες. Για παράδειγμα:

• Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών δράσεων, όπως δενδροφυτεύσεις, καθαρισμός παραλιών, ποταμών ή θαλάσσιου βυθού, ποδηλατικές εγκαταστάσεις ή καθορισμός ποδηλατικών διαδρομών σε κοινότητες.
• Δωρεάν διανομή κάδων ή κεντρική κομποστοποίηση σε κοινότητες.
• Ενίσχυση προγραμμάτων των Τοπικών Αρχών για καθαριότητα, έλεγχο αποβλήτων, εξοικονόμηση νερού ή/και νέες πρακτικές για διατήρηση της φύσης.
• Χρηματοδότηση αποκατάστασης περιβαλλοντικά υποβαθμισμένων περιοχών, π.χ. πλήρων σκυβαλοτόπων ή εγκαταλελειμμένων μεταλλείων/ορυχείων.
• Χρηματοδότηση εγκατάστασης ή/και συντήρησης μοντέρνων συστημάτων διαχείρισης ομβρίων υδάτων σε σχολεία ή άλλους δημόσιους χώρους.
• Δημιουργία ειδικού παραρτήματος στις ιστοσελίδες της εταιρίας όπου επεξηγούνται οι περιβαλλοντικές δράσεις και ανησυχίες της εταιρίας.
• Χρηματοδότηση συλλογής ή/και μεταφοράς ανακυκλώσιμων υλικών από κοινότητες στις οποίες δεν έχει φτάσει ακόμα η ανακύκλωση.
• Εξοικονόμηση ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό και τους χώρους στάθμευσης.
• Χρηματοδότηση για προβολή περιβαλλοντικών ντοκυμαντέρ σε οργανωμένα σύνολα, εκδηλώσεις κλπ.
• Ενημέρωση δράσεων και δραστηριοτήτων κάποιας περιβαλλοντικής οργάνωσης.
• Υποστήριξη δράσεων και δραστηριοτήτων κάποιας περιβαλλοντικής οργάνωσης.
• Παραγωγή και προβολή σύντομων σποτ στην τηλεόραση με περιβαλλοντικό περιεχόμενο (όπως συμβαίνει με τα ναρκωτικά και την οδική ασφάλεια).
• Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για το περιβάλλον στα Μ.Μ.Ε. (όπως συμβαίνει με τα ναρκωτικά και την οδική ασφάλεια): τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπα μέσα, ιστοσελίδες, ιστολόγια, ειδικές εκδόσεις
• Έντυπη ενημέρωση του κοινού με το κατάλληλο υλικό.
• Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών ερευνητικών προγραμμάτων.
• Διοργάνωση σεμιναρίων για ευαισθητοποίηση, δικτύωση και συνεργασία των εμπλεκομένων φορέων.
• Δημιουργία ειδικής, θεματικής ιστοσελίδας για ενημέρωση (σχετικές διαφημίσεις, τρέχοντα περιβαλλοντικά θέματα, επιστημονικά θέματα κλπ., βλέπε και http://djf-meetingpoint.blogspot.com/, για 28 θεματικές ιστοσελίδες, μεταξύ των οποίων και η παρούσα).
• Αγορά πυροσβεστικού εξοπλισμού.
• Εξειδικευμένη ανακύκλωση (π.χ. κινητά, μελανοδοχεία, μπαταρίες, ματογυάλια κλπ.)
• Τασάκια μιας χρήσεως στις παραλίες.
• Υιοθέτηση σχολείου και χρηματοδότηση δράσεων, εγκαταστάσεων (π.χ. ανακύκλωση, εγκατάσταση συστήματος γκρίζων νερών, κάδων κομποστοποίησης, συστημάτων εξοικονόμησης νερού ή/και ενέργειας) και ενημέρωσης (διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων, βιοματικών εργαστηρίων κλπ.).
• Υιοθέτηση καταφυγίου ζώων.
• Υιοθέτηση δάσους, χώρου πρασίνου ή προστατευόμενης περιοχής.
• Δημιουργία νέων ή ενίσχυση υφισταμένω κέντρων περιβαλλοντικής ενημέρωσης/εκπαίδευσης.
• Προώθηση χρήσης χάρτινων ή επαναχρησιμοποιήσιμων σακουλιών.
• Προώθηση οικολογικής οδήγησης για μειωμένη εκπομπή ρύπων (eco-driving).